Demet Şener'in "Çocuğum İngilizce öğrensin diye yabancı dadı tutmak görgüsüzlük." şeklindeki açıklamaları magazin dünyasında, daha doğrusu mankenler arasında yeni bir tartışma başlattı.

Sema Şimşek ve Ebru Şallı, "Aceleye gerek yok." diyerek Şener'e destek verirken Yüksel Ak çocuğunun erkenden İngilizce öğrenmesini istediğini söyledi. Aslında çocukların daha küçük yaşlarda Türkçe ile birlikte İngilizce de öğrenmeleri giderek yaygınlaşan bir durum. Hatta daha anne karnında bebeklerine İngilizce CD'ler dinleten aileler var. Bu gidişle Türkiye'de doğup büyümesine rağmen İngilizceyi aksansız konuşan yeni bir nesille karşı karşıya kalacağız! Gazeteci Fatih-İdil Türkmenoğlu'nun kızı Talya 5 yaşında olmasına rağmen 4 dil biliyor. Peki çocuklara küçük yaşta dil öğretmenin bir sakıncası var mı?

Bu yeni nesil çok dilli

Eski manken, yeni sosyetik anne Demet Şener Kutluay, geçen hafta çok tartışılan bir açıklama yaptı: "Çocuğum İngilizce öğrensin diye yabancı dadı tutmak görgüsüzlük." Sema Şimşek ve Ebru Şallı gibi manken anneler de "Aceleye gerek yok." diyerek Şener'e destek verdi. Yüksel Ak ise çocuğunun erkenden İngilizce öğrenmesini istediğini beyan etti. Manken annelerin bu çıkışı, aslında varlıklı ailelerin yabancı dil merakının magazin basınına yansımış hali. Çift dil merakı üstelik artık sadece varlıklı ailelerin değil toplumda giderek yaygınlaşıyor. Kimilerine göre de sorun. Çünkü artık aileler neredeyse çocukları doğmadan dil eğitimine başlıyor. Daha anne karnında İngilizce CD'ler dinletiliyor. Doğar doğmaz baba ya da anne çocukla sadece İngilizce konuşuyor ya da İngilizce bilen dadı tutuluyor. İngilizce eğitim veren anaokuluna gönderiliyor. Öyle ki bu anaokulları pek itibarlı. Yakında, Türkiye'de doğup büyümesine rağmen İngilizceyi aksansız konuşan yeni bir nesille karşı karşıya kalacağız. Eğitim psikoloğu Mehmet Dinç, bunun nedenini şöyle açıklıyor: Yurt dışında eğitim gören ebeveynler, aksanlı konuşmaları sebebiyle sorun yaşadığı için çocukları aksansız konuşsun, ileride ayırımcılık yaşamasınlar diye erken yaşlarda dil eğitimine başlıyor.

5 yaşında 4 dil biliyor

Talya Türkmenoğlu henüz 5 yaşında olmasına rağmen Türkçe, İngilizce, Rusça ve Fransızca konuşuyor. Fransızcayı 3 yaşında öğrenmeye başlamış, ama Türkçe, İngilizce ve Rusçayı dili dönmeye başladığından beri konuşuyor. İngilizceyi babasından, Rusçayı teyzesinden, Fransızcayı anaokulundan, Türkçeyi annesinden öğreniyor.

Talya Türkmenoğlu'nun babası gazeteci Fatih Türkmenoğlu, erken yaşta dil eğitimi vermenin kolay bir süreç olmadığını vurguluyor. Dolayısıyla buna soğuk bakanları anlayışla karşılıyor. Fakat kendi yaptıklarını doğru buluyor. Gerekçesini ise şöyle açıklıyor: "Kızımız 5 yaşında ve sorunsuz konuşuyor. 'Artık babam Türkçe konuşuyor, öbür tarafta Fransızca konuşuyor ama benimle İngilizce konuşuyor.' diye düşünüyor. Dilleri kısa bir süre birbirine karıştırdı. Zaten yapılan araştırmalar çocukların 1,5-2,5 yaş arasında dil karmaşası yaşamasının normal olduğunu gösteriyor. Sonra dillerin ayrımına varıyorlar. Kiminle hangi dilde konuşacağını biliyor." Peki 4 dili birden öğrenen Talya kültür karmaşası yaşıyor mu? Türkmenoğlu'nun cevabı, "Böyle bir karmaşa olmasına imkân yok. Çünkü Türkiye'de yaşıyor. Benim kızım da her Türk gibi Türk kahvesinin bağımlısı. Kültürümüze ait 'inşallah' gibi kelimeleri de kullanmayı biliyor." şeklinde oluyor.

Anne İdil Türkmenoğlu yüksek lisansını 'erken dönem çocuklarında çok dillilik' üzerine yapmış. Aslında İdil Hanım da çok dilin konuşulduğu bir ailede büyümüş. Çocukluğunda evde Japonca, Korece, Rusça, Tatarca ve Türkçe konuşulurmuş. Çünkü Kazan Tatarı göçmen bir aileye mensup. Kendi kızı için bilinçli uyguladıkları çok dil eğitimini o doğal olarak yaşamış. Tıpkı dünya nüfusunun yüzde 70'i gibi. Dünyada neredeyse 5 milyar insan doğal olarak en az iki dil öğreniyor. Türkiye'de de çift dil bilen çok insan var. Hatta bazı illerde üç dil birden kullanılıyor; Türkçe, Kürtçe ve Arapça/Ermenice/Süryanice ya da Türkçe, Gürcüce, Lazca ve Hemşince gibi. Bu diller sosyal yaşamın getirdiği doğal süreçle öğreniliyor. Bilinçli bir tercih değil. Zaten Mehmet Dinç, sosyal sebeplerle erken yaşta çok dil öğrenilmesini normal karşılarken, bilinçli öğretimini doğru bulmuyor. Dinç'in sakıncalı bulduğu, toplumda karşılığı olmayan dillerin ana diliyle birlikte çocuklara erken yaşlarda öğretilmesi. Yani ana dilini çözmeyen çocuğa İngilizce öğretilmemeli. Çünkü İngilizce Türkiye'de günlük hayatta kullanılmıyor. Hâlbuki çift dil konuşan toplumlarda her iki dil de sosyal hayat içinde var. Dinç'e göre ana dilini tam olarak öğrenmeyen bir çocuğa başka bir dil öğretmek kimlik bölünmesine sebep oluyor. Önerisi üçüncü sınıftan itibaren yani ana dilini yazmayı-okumayı ve güzel konuşmayı öğrendikten sonra ikinci dili öğrenmeye başlaması. Dinç, yaptığı çalışmalar ve gözlemler sonucunda şu kanıya varmış: "Çok akademisyen tanıyorum. Yurt dışında başarılı çalışmalar yapmış. Sonra ülkesine dönmüş fakat yaptıklarını anlatamıyor. Anlatsa da öğrenciler sıkıcı buluyor. Çünkü kendi diline yeterince hakim değil."

İstanbul'da yaşayan 30 yaşındaki Pınar Vurucu ise Kanada'da doğup büyüdüğü için Türkçe ile İngilizceyi bir arada öğrenmiş. 4,5 yaşında anaokuluna giderken hem İngilizce hem Türkçe konuşabildiğini hatırlıyor. Dilleri nadiren de olsa birbirine karıştırırmış. Özellikle okulda bütün gün İngilizce konuştuktan sonra eve gelip Türkçeye geçmekte zorlanırmış. Kanada'da eğitim ve psikoloji alanında iki üniversite okuyan Vurucu, ana dili Türkçe olsa da İngilizce düşündüğünü ve kendini İngilizce daha iyi ifade edebildiğini söylüyor. Erken yaşta ana dille birlikte yabancı dil öğrenmenin kişiyi zorladığını ama sonunda kazançlı çıkardığını anlatıyor. g.baki@zaman.com.tr

'Bir veli bir dil' kavramı geliştirilmiş

'Çok dil eğitimi' araştırmaları geçtiğimiz yüz yılın başından beri yapılıyor. Hatta Kanada'da yeni bir kavram bile geliştirilmiş: OPOL. Kavram, 'one perent, one language', 'bir veli bir dil" anlamına geliyor. Çocukla anne bir dilde, baba ayrı dilde konuşuyor. Böylelikle çocuk iki ana dile sahip oluyor. Buna kasıtlı/yapay iki dillilik deniyor.

Yabancı uzmanların bir kısmı da erken yaşta çok dil eğitimini sakıncalı buluyor. Bir grup uzman ise çocukların zihin yapısını olumlu etkilediğini düşünüyor. Psikolog Jay V. Leopold, iki dil eğitiminin, çocukta şekilden çok içeriğe odaklanmaya ve kelime ile kastedilen nesneye veya kavramı ayırt etmeye yardımcı olduğunu söylüyor. New York'ta Memorila Sloan Kettering Kanser Merkezi'nde gönüllülerle yapılan çalışmalar sonucunda ana diliyle birlikte ikinci dili öğrenen çocuklarda, ikinci dil, beyinde anadilin yanında aynı bölümde saklanıyorken, yetişkinlikte öğrenilen ikinci dil başka bir alanda bulunuyor. Bu da çocuklukta öğrenilen dildeki yetkinliğin neden daha üstün olduğunu gösteriyor. Erken yaşta çok dil öğrenenlerin alzheimer olma ihtimalleri de azalıyormuş.