Dilbilimci Muhsine Börekçi, ''Zengin ve güzel bir dilin, yoksul ve çirkin kullanıcıları olduk.'' diyor. Günümüz gençliğinin dil ve kültür hafızasında ne Dede Korkut, Yunus Emre ve Karacaoğlan var; ne de Fuzulî, Bakî ve Nedim... Yine daha 30 ile 150 yıl arasında değişen bir maziye sahip olan Namık Kemal, Tevfik Fikret, Abdülhak Hâmit, Mehmet Akif, Halit Ziya, Yakup Kadri, Refik Halit, Ömer Seyfettin, Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Faruk Nafiz, Kemalettin Kamu, Sait Faik, Kemal Tahir, Necip Fazıl, Orhan Veli, Arif Nihat ve Cahit Sıtkı gibi Türk edebiyatının büyük ustalarının isimleri maalesef Bruce Willes, Ricky Martine veya Roberto Carlos kadar bir anlam ifade etmiyor.

Çünkü Türk Lirası'nın itibarı için kampanyalar düzenleyenler, kültürel kimliğimizin en önemli unsuru olan Türkçe'nin yabancı diller karşısında içine düştüğü içler acısı durumun farkında bile değiller. Giderek yaygınlaşan kitle iletişim araçlarının da etkisiyle Türkçe'nin kendine has güzellikleri bir bir kayboluyor. Yapılan kamuoyu araştırmaları ilköğretimden yükseköğretime kadar klasik ve ezbere dayalı eğitim sisteminin, dil bilincini yerleştirme konusunda tam bir zafiyet içerisinde olduğunu ortaya koyuyor.
Yabancılar, Türkiye'de evinde gibi!
Bir Dil Bayramı'nı daha geride bıraktık. Peki Türkçe'nin durumu bir bayram havasında kutlanacak kadar iyi mi? Ya da küreselleşme olgusu kültürümüzü, daha özelinde Türkçe'yi nasıl etkiliyor? Türk Dil Kurumu'nun(TDK) yabancı kelimelere karşılık bulma çabaları ne derece sonuç getiriyor? Bu ve benzeri soruları Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Üyesi, dilbilimci Doç. Dr. Muhsine Börekçi ve Türkçe ''Off'' isimli kitabın yazarı Feyza Hepçilingirler'e yönelttik. Börekçi ve Hepçilingirler, Türkçe'nin yabancı kelimeler karşısında giderek kan kaybettiği görüşünde birleşiyor. Börekçi, yabancı dille yapılan bilimsel çalışmaların daha değerli görülmesinin Türkçe'yi bilim dili olmaktan uzaklaştırdığına dikkat çekerken, Hepçilingirler'e göre sokaklarımız artık Los Angeles sokaklarını aratmayacak kadar çok yabancı isimli dükkanlarla dolu.
Bir Amerikalının Türkiye'deki büyük şehirlerde hiçbir yabancılık duygusuna kapılmadan dolaşabileceğini belirten Feyza Hepçilingirler, kitle iletişim araçlarının da etkisi ile Türkçe'nin giderek özünden uzaklaştırıldığını vurguluyor. Hepçilingirler, yabancı dille eğitimin Türkiye'de hiçbir ülkede görülmemiş biçimde abartıldığını ifade ediyor ve ekliyor: ''Bütün büyük üniversitelerimizin eğitim dili İngilizce. Bu da yetmedi anaokulundan itibaren İngilizce öğretmeye karar verdik. Bu kadar çırpındığımız halde ne hikmetse çocuklarımız İngilizce'yi bilmiyor.'' Anadilini iyi bilmeyenlerin başka bir dili öğrenmekte güçlük çektiğinin altını çizen Feyza Hepçilingirler, TDK'nın yabancı kelimelere karşılık bulma çabasının iyi niyetli; ancak sonuç getirmeyecek bir çalışma olduğu görüşünde.
'Zenginliğin farkında değiliz'
Doç. Dr. Muhsine Börekçi ise, Türkçe'nin zenginlik ve güzelliğinin farkında olmayan ve sokakta konuşulan dille yetinen insanların sayısının giderek arttığına dikkat çekiyor. Bugün gelinen noktada, Türkçe'nin tarih boyunca gerektiği gibi işlenememesinin de etkili olduğuna işaret eden Börekçi, şöyle konuşuyor: ''Tarih boyunca Türkler, Türkçe'yi gerektiği gibi işleyememişler, gerektiği kadar geliştirememişler, yetkin bir bilim dili, zengin bir sanat dili, işlek bir devlet dili haline getirememişlerdir. Bu durum çok sık din ve coğrafya, dolayısıyla çok sık kültür değiştirmekle açıklanabilir. Ancak bunun en önemli sebebi, yöneticilerin, bilim adamlarının, sanatçıların üzerlerine düşen görevi yerine getirmemesidir. Ne anma günleri ne de adına bayramlar düzenlemek bir dile gerekli saygınlığı kazandırmaya yetmez. Bir ulusal dile saygınlık kazandıracak tutum, onu devlet dili olarak, bilim dili olarak, eğitim dili olarak ve edebiyat dili olarak etkin bir biçimde kullanmak; bunun için ona güvenmek; bütün kurum ve bireyleriyle onu her türlü yozlaşmaya, bozulmaya, karşı korumak; bir dünya dili haline getirmektir. Bunun için dil bilinci ile birlikte çok iyi bir dil bilgisine sahip olmak gerekmektedir.''
Doç. Dr. Börekçi'ye göre, ana sınıflarına kadar sokulan yabancı dil öğretimi henüz ana dili gelişimini tamamlamamış çocukları olumsuz yönde etkiliyor ve yabancı dil öğrenimi bir araç olmaktan çıkıp amaç haline dönüşüyor. Eğitimin ilk kademelerinden itibaren Türkçe'nin saygın bir eğitim dili olarak benimsenmesi gerektiğini ifade eden Börekçi, eğitim dili olarak Türkçe'ye iade–i itibar umudunun da görünmediği görüşünde.
Yabancı dille eğitim açmazı
Bir dil bilimci olan Muhsine Börekçi, bilimsel çalışmaların yabancı dille yapılması mecburiyetinden yakınıyor. Bunu, Türkçe'nin bilim dili olamamasının önündeki engellerden biri olarak görüyor: ''Türkiye'de yabancı dille yapılan bilimsel çalışmalar daha değerli görülmektedir. Türk bilim adamları, uluslararası niteliğe ulaşmak için yabancı dil kullanmakta ya da kullanmak zorunda bırakılmaktadırlar. Bu, Türkiye'de bilimin gelişmesini engellediği gibi Türkçe'nin bir bilim dili olarak gelişmesini de engellemektedir. Sokaktaki vatandaşın böyle bir endişesi yok. O, düşüncesini anlatmakta güçlük çekmiyor. Ama düşüncesini anlatırken de bir özeni ve seçimi yok. Şehirlerimizi, caddelerimizi süsleyen tabelalar bu konuda ne kadar bilinçsiz bir toplum olduğumuzun göstergesi durumundadır.''
Türk Dil Kurumu'nun dilimize giren yabancı kelimelere bulduğu Türkçe karşılıkların bazısı benimsenip yerleşiyor; bazısı ise kabul görmüyor.
TUTANLAR
Antre: Giriş
Almanak: Yıllık
Backgraund: Arkaplan
Bariyer: Engel
Bodyguard: Koruma
Bypass: Devre dışı bırakmak
Deepfreeze: Derin dondurucu
Dizayn: Tasarım
Departman: Bölüm
Efor: Güç
Envanter: Döküm
Enstrüman: Çalgı
Laptop: Dizüstü
Oditoryum: Dinleme Salonu
Optimist: İyimser
Refüj: Orta kaldırım
Tandans: Eğilim
Versiyon: Nüsha
TUTMAYANLAR
Amblem: Belirtke
Avans: Öndelik
Disk: Teker
e–mail: Elmek
Faks: Belgegeçer
Kontör: Konuşumluk
Modem: Çevirge
Paparazzi: Olay fotocu
Paten: Kaymalık
Pedal: Ayakça
Plaket: Onurluk
Playback: Söylemseme
Podyum: Çıkmalık
Tabldot: Seçmesiz yemek
Vantilatör: Yel veren
Vokalist: Seslikçi
Walkman: Gezerçalar
Zaping: Geçgeç
(Turhan Bozkurt / İstanbul)